بازدارندگی دفاعی ایران در دوران دفاع مقدس

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 استاد علوم سیاسی، دانشگاه تهران، تهران، ایران.

2 دانشیار گروه امنیت دانشگاه امام حسین، تهران، ایران.

چکیده

بازدارندگی تاکتیکی به‌عنوان یکی از محورهای اصلی راهبرد دفاعی ایران در دوران دفاع مقدس به شمار می‌رود. ایران از ساز و کارهای کنش تاکتیکی، بهینه‌سازی نیروی انسانی و حداکثرسازی قابلیت‌های ابزاری برای مقابله با تهدیدات دشمن بهره گرفت. شکل‌گیری جنگ تحمیلی عراق علیه ایران در سپتامبر 1980 نشان داد که کشورهای انقلابی بیش از سایر واحدهای سیاسی، در معرض منازعات منطقه­ ای و بین‌المللی قرار می‌گیرند. هدف از انجام این پژوهش، تبیین بازدارندگی تاکتیکی است که دارای شاخص‌ها و نشانه‌های اجتماعی، تاکتیکی و عملیاتی است. ایران تلاش نمود تا زمینه لازم برای بهینه‌سازی معادله قدرت را به وجود آورد. خرید تسلیحاتی، متنوع‌سازی منابع قدرت ابزاری و همکاری با بازیگران حاشیه‌ای را می‌توان محورهای اصلی بازدارندگی تاکتیکی ایران در دوران دفاع مقدس دانست. با توجه به چنین رویکردی، می‌توان به این موضوع اشاره داشت که روند جنگ تحمیلی واکنشی ساختاری از سوی قدرت‌های بزرگ بوده است. ضرورت انجام پژوهش مربوط به تبیین سازوکارهای بازدارندگی تاکتیکی است. بازدارندگی تاکتیکی به‌عنوان تلاش سازمان‌یافته ایران در راستای تعادل و موازنه قدرت در برابر اقدامات تهاجمی عراق بوده است. ائتلاف‌سازی کشورهای جهان غرب و قدرت‌های بزرگ برای مقابله با ایران را می‌توان نشانه‌هایی از تلاش نظام جهانی برای محدودسازی قدرت ایران دانست. از آنجایی که هر ساختار میل به تعادل دارد، ازاین‌رو حکومت‌های انقلابی را عامل شکل‌گیری عدم توازن در سیاست بین‌الملل می‌دانند. پرسش اصلی مقاله آن است که «ایران در فرآیند دفاع مقدس از چه سازوکارهای تاکتیکی و عملیاتی در برابر تهدیدات استفاده کرده است؟» فرضیه مقاله به این موضوع اشاره دارد که «ایران از سازوکارهای کنش تاکتیکی مبتنی بر بازدارندگی برای مقابله با تهدیدات دشمن و حداکثرسازی نقش اجتماعی در جهت اجتماعی‌کردن جنگ بهره گرفته است.» در انجام این پژوهش از رهیافت ساختارگرایی استفاده می‌شود. در رهیافت ساختارگرایی، جنگ تحمیلی انعکاس توافق قدرت‌های بزرگ و بازیگران منطقه‌ای بوده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


Bull, H. (1977 AD/1356 SH). The Anarchical Society. New York: Columbia University Press.
Cottam, R. (1988 AD/1367 SH). Iran and the United States: a Cold War Case Study. Pitsburgh: University of Pittsburgeh Press.
Esposito, J. (2007 AD/1386 SH). The Iranian Revolution and Its Global Reflection. (Modir Shanehchi, M, Trans). Tehran: Islamic and Iranian Recognition Center Publications.
Farson, S; Mashayekhi, M. (2000 AD/1379 SH). Political Culture in the Islamic Republic of Iran. (Khaleghi, M, Trans). Tehran: Publications of the Center for the Recognition of Islam and Iran.
Farzaneh, M. (2007 AD/1386 SH). Shi’a Ideology; Iranian Secular, Nationalism and the Iran-Iraq War. Studies in Ethnicity and Nationalism. Vol. 7, no. 1, pp. 86-103.
Freedman, R. (1982 AD/1361 SH). Soviet Policy Toward the Middle East: Since 1970. New York: Pareger.
Fuller, G. (1993 AD/1372 SH). Qibla Alam: Geopolitics of Iran. (Mokhber, A. Trans). Tehran: Markaz Publishing.
Gellner, E. (1983 AD/1362 SH). Nations and Nationalism. New York: Cornell University Press.
Hall, S. (1992 AD/1371SH). The Hard Road to Renewal. London: Verso.
Holsti, KG. (1994 AD/1373 SH). Fundamentals of International Policy Analysis. (Mostaqimi, M; Taromsari, B, Trans). Tehran: Office of Political and International Studies, Ministry of Foreign Affairs.
Kaplan, R. (2000 AD/1379 SH). Iranian Influence. Washington DC: American Enterprise Institute.
Katzman, K. (1993 AD/1372 SH). Iraq Politics, Governance, and Human Rights. Washington DC: Congressional Research Service.
King R; Karsh, E. (2008 AD/1387 SH). Iran-Iraq War: Political Consequences of Military Analysis.(Hosseini Damabi, S, Trans). Tehran: Center for War Studies and Research.
Kodi, N; Gazyurovsky, M. (2000 AD/1379 SH). Neither East nor West. (Mottaghi, E; Kolaei, E, Trans). Tehran: Islamic Revolutionary Documentation Center Publications.
Kopchan, Ch. (2004 AD/1383 SH). The End of the American Age. Tehran: Cultural Foundation of Western Studies.
Linklater, A. (1994 AD/1373 SH). International Relation & Large Scale Historical Change. London: Rutledge.
Moshirzadeh, H. (2005 AD/1384 SH). Evolution in Theories of International Relations. Tehran: Samt Publications.
Nafisi, R. (1992 AD/1371 SH). Education and the Culture of Politics in the Islamic Republic of Iran. New York: Routledge.
Park, H; Park, K. (2000 AD/1379 SH). Ideology and Security, National Security in the Third World. Tehran: Research Institute for Strategic Studies.
Parsons, T. (1949 AD/1328 SH). The Structure of Social Action. New Jercy: Englewood Gliffs.
Ramezani, R. (2001 AD/1380 SH). Analytical Framework of Iranian Foreign Policy. (Tayeb, A, Trans). Tehran: Ney Publishing.
Risse, T. (2000 AD/1379 SH). "Communicative Action in world Politics." International Organization. Vol. 54, no. 1, pp. 1-39.
Sick, G. (1989 AD/1368 SH). All Fall Down: America's Fateful Encounter with Iran. London: Tauris.
 Singer, D. (1961 AD/1340 SH). The Relevance of the Behavioral Science to the Study of International Relation. New York: Boyce Gibson.
Walker, M. (1990 AD/1369 SH). "The U.S and Persian Gulf crisis." World Policy Journal. Vol. 7, no. 31, pp. 791-799.
 Wendt, A. (1995 AD/1374 SH). "Constructing International Politics." International Security. Vol. 20, no. 1, pp. 71-81.
Zohdi, Y. (2015 AD/1394 SH). Defense Policy. Tehran: Strategic Defense Research Center.