جریان‌شناسی احزاب معاصر با رویکرد سیستمی مطالعه موردی: انشعاب مجاهدین خلق از نهضت آزادی

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناس ارشد علوم سیاسی دانشگاه تهران، تهران، ایران.

2 استادیار دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران، تهران، ایران.

چکیده

این مقاله در پی تحلیلی تاریخی بر مبنای نظریه کارکردگرایی ساختاری پارسونز از فعالیت‌های اولیه نهضت آزادی ایران است.فعالیت‌هایی که از پیش از تأسیس این حزب در قالب «نهضت مقاومت ملی» و سپس «جبهه ملی دوم» آغاز شد و در فرآیند رخدادهای سیاسی اوایل دهه چهل شمسی به افول این حزب و سپس انشعاب سازمان مجاهدین خلق از آن منجر گردید. در این پژوهش، حزب نهضت آزادی ایران به مثابه سیستم، پس از اخذ تحولات سیاسی به عنوان داده، طی فرآیندی درونی، تصمیماتش به عنوان برون‌داد بروز داده است. در نظریة پارسونز، عوامل داخلی و خارجی مؤثر بر محیط و نظام ارزشی سیستم، موجب بی‌نظمی می‌گردند. توافق شاه و آمریکا برای سقوط امینی، عامل خارجی محیطی؛ انقلاب‌های چپ‌گرایانه، عامل خارجی نظام ارزشی؛ بازداشت رهبران نهضت آزادی به دلیل مخالفت با انقلاب سفید، عامل داخلی محیطی و اندیشه‌های علم‌گرایانه مهندس بازرگان به عنوان عامل داخلی نظام ارزشی‌شان سبب شد به این نتیجه برسند که جوانان رادیکال  در عین روحیه مذهبی می‌توانند علم مبارزه را از مارکسیسم اخذ کنند. این مقاله نشان می‌دهد ساخت جماعتی نهضت آزادی از عواملی بود که نه‌تنها با این رادیکالیسم درونی به مخالفت برنخاست که آن را تأیید نمود. در ساخت جماعتی نهضت آزادی، این حزب نه به مانند یک تشکیلات حرفه‌ای بلکه به مانند محفلی از دوستان شکل گرفته بود و به دلیل فقدان روال‌های نهادینه‌شده در رفتار سیاسی، در نهادینه کردن پایبندی به ساخت حقوقی مشروطه به عنوان الگوی سیاسی اعضا، ناکام ماند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


Abrahamian, Y. (2010 AD/1389 SH). Iran between Two Revolutions, from the Constitution to the Islamic Revolution. (Golmuhammadi, A; Fattahi, M. Trans). Tehran: Ney Publishing.
 
Amini, I. (2009 AD/1388 SH). On the Wings of Crisis Ali Amini's Political Life. Tehran: Mahi Publishing.
 
Bashirieh, H. (1995 AD/1374 SH). Political Sociology. Tehran: Ney Publishing.
 
Beheshti Seresht, M; Bateni, L. (2014 AD/1393 SH). "The Terminilogy of Religious Groups of the Mojahedin Khalq Organization After the Ideological Split." History of the Revolution Journal. Vol. 1, no. 1, pp. 41-69.
 
Hamilton, P. (1995 AD/1374 SH). Talcott Parsons. (Barzegar, A. Trans). Tehran: Marandiz Publishing.
 
Institute of Political Studies and Research. (2005 AD/1384 SH). Mojahedin Khalq Organization, Emergence to Fate. Vol. 1. Tehran: Publications of Political Studies and Research.
 
Jafarian, R. (2007 AD/1386 SH). Currents and Political-religious Organisations of Iran (1320-1357). Qom: Movarekh Publishing.
 
Karamipour, H; Mohseni Abolkheiri, A. (2016 AD/1395 SH). "Causes of
Ehsan Kiani, Abbas Ali Qoli Tayefe, Ahmad Khaleqi Damqani
113
Journal of Contemporary Research on Islamic Revolution | Volume 4 | No.13 | Summer 2022 | PP. 99-113
 
Hezbollah Splitting and Collapse." Journal of Historical Research. Vol. 8, no. 2, pp. 95-114.
 
Kazemi, M; Jamalzadeh, N. (2015 AD/1394 SH). Finding the Cause of Political Currents Split After the Victory of the Islamic Revolution of Iran; Scientific-research Journal of Political knowledge. Vol. 11, no. 21, pp. 113-143.
 
Keshavarz Shokri, A. (2013 AD/1392 SH). "Methods of Recruitment of Freedom Movement." Journal of Political Science. Vol. 8, no. 3, pp. 133-160.
 
Meysami, L. (2001 AD/1380 SH). From Freedom Movement to Mojahedin. Tehran: Samadiyeh Publishing.
 
Mousavi Khomeini, R. (2000 AD/1379 SH). Sahifa Imam. Vol. 1. Tehran: Orouj Publishing.
 
Nejati, G. (1992 AD/1375 SH). The Twenty-five Year Political History of Iran. Vol. 1. Tehran: Rasa Cultural Services Publications.
 
_________________. (1996 AD/1375 SH). Sixty Years of Service and Resistance, Bazargan Memoirs. Vol. 1. Tehran: Rasa Cultural Services Publications.
 
Roche, G. (1997 AD/1376 SH). Sociology of Talcott Parsons. (Nikgohar, A. Trans). Tehran: Tebyan Publishing.
 
Sahabi, E. (2010 AD/1389 SH). Half-century of Memory and Experience, Memoirs of Ezatullah Sahabi. Vol. 1. Tehran: Farhang Saba Publications.
 
Collection of Documents. (1982 AD/1361 SH). The Freedom Movement of Iran (Establishment and Statements). Vol. 1. Tehran: Publications of the Freedom Movement of Iran.
 
Yahosseini, Q. (2010 AD/1389 SH). Along with Freedom, Oral Memoirs of Sayyed Muhammad Mehdi Jafari. Vol. 1. Qom: Sahifa Kherad Publications.