مداخلات غیر بوم‌شناختی و واگرایی در تغییرات سرزمینی (مطالعه موردی: پی‌ریزی آمایش سرزمین در دوره پهلوی)

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار پژوهشکده فرهنگ و مطالعات اجتماعی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، تهران، ایران.

2 دانش آموخته کارشناسی ارشد جامعه شناسی دانشگاه الزهرا، تهران، ایران.

چکیده

برنامه‌های توسعه، تغییرات سرزمینی را طراحی و عملیاتی می‌سازند. هر چند برنامه‌های توسعه در ایران، جدید بوده‌اند اما مداخلات در سرزمین ایران، سابقه‌ای دیرین داشته است. به بیان دیگر، شیوه‌های پروراندن و بهره‌برداری از استعدادهای طبیعی و انسانی که در فناوری‌های بومی قابل شناسایی هستند، در طول زمان، ترکیب و بافت خاصی را در سرزمین پدید آورده بود که آمایش سرزمین ایران قدیم را نشان می‌داد. بنابراین، تغییرات سرزمینی در دوره پهلوی -که حاصل اجرای برنامه‌های توسعه در چارچوب مکتب نوسازی است- در نسبت با آمایش سرزمین در پیشینه تاریخیِ الگوهای زیست جمعی در کشور قرار می‌گیرد. از این‌رو، سوال اصلی مقاله عبارت است از این‌که: آمایش سرزمین در ایران دوره پهلوی چگونه شکل گرفت و چه ویژگی‌هایی داشت؟ به ‌نظر می‌رسد با توجه به برون‌زایی برنامه‌های توسعه دوره پهلوی و بوم‌پایه نبودن آن‌ها، تغییرات سرزمینیِ طراحی شده، فاقد ویژگی همگرایی میان فرهنگ و فناوری و غفلت و بی اعتنایی در نقش حیاتی زیست‌بوم در پیوند یاد شده است. در واقع، تغییرات سرزمینی ناشی از برنامه‌های نوسازی، در تقابل با آمایش سرزمینِ پیشانوسازی و به‌صورت غیر مشارکتی، طراحی و عملیاتی شدند. ناتوانی از درک یکپارچه سرزمین و واگرایی در همبست فرهنگ-زیست‌بوم-فناوری، حاصل این تغییر رویکرد مداخلات در سرزمین در دوره پهلوی می‌باشد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


Ebrahimzadeh, E. (2010 AD/1389 SH). Land Use Planing and 
Environmental Planning in Southeast Iran. Tehran: Ettela’at
Publishing.
Ebrahimzadeh, E; Mousavi, N. (2015 AD/1394 SH). Principles and 
Foundations of Land Use Planning. Tehran: Samt.
Mahmoud Maham, Mahnaz Qubadi 
53Journal of Contemporary Research on Islamic Revolution | Volume. 5 | No. 17 | Autumn 2023 | PP. 37-5
Asgharian Jaddi, A. (1999 AD/1378 SH). Shi'ism and Preservation of 7
War Monuments. Tehran: Allameh Tabataba’i University 
Press.
Barrow, P. A. (2007 AD/1386 SH). Geographic Information System. 
(Taherkia, H. Trans). Tehran: Samt.
Baldwin, G. B. (2015 AD/1394 SH). Planning and Development in 
Iran. (Azimi, M. Trans). Tehran: Elm Publishing.
Boustak, F; Jones, G. (2016 AD/1395 SH). Planning and Power in 
Iran. (Pazouki, M; Habibi, A. Trans). Tehran: Kavir 
Publications.
Jalalian, H. (2017 AD/1396 SH). The Role of Villages in Regional 
Planning. Tehran: Samt.
Ramasht, M. H; Shahzeydi, S. (2011 AD/1390 SH). Application of 
Geomorphology in Planning (National, Regional, Economic, 
Tourism). 2nd edition. Isfahan: Isfahan University Press.
Rahnamayi, M. (2014 AD/1393 SH). Iran and its Environmental and 
Natural Resources. Tehran: Mahkameh.
Zahedi, Sh. (2016 AD/1395 SH). Comprehensive Sustainable 
Development (With an Emphasis on Green Management and 
Entrepreneurship). Tehran: Allameh Tabataba’i University.
Sarvar, R. (2014 AD/1393 SH). Applied Geography and Land Use 
Planing. 6th edition. Tehran: Samt.
Sedri, B. F. (2014 AD/1393 SH). Urban Planning Changes in 
Contemporary Era. Tehran: Azarakhsh.
Hafeznia, M. R; Ahmadipour, Z; Ghaderi Hajat, M. (2012 AD/1391 
SH). Politics and Space. Mashhad: Papoli Publications.
Azimi Bolourian, A. (2009 AD/1388 SH). The Concept of Land Use 
Planing in Development Planning (Origins, Evolutionary 
Trends, and Iranian Experience). 2nd edition. Tehran: Rasa.
Non-indigenous and Interventionist Interventions in Land Changes (Case 
Study: Founding Land Use Planning in the Pahlavi Era) 54Journal of Contemporary Research on Islamic Revolution | Volume. 5 | No. 17 | Autumn 2023 | PP. 37-57
Kalantari, Kh; Abdollahzadeh, A. (2017 AD/1396 SH). Spatial 
Planning and Land Use Planing. 4th edition. Tehran: Farhange Saba.
McLeod, T. H. (1998 AD/1377 SH). Planning in Iran (Based on the 
Experiences of Harvard University Consulting Group in Iran).
(Mohammadbigi, A. Trans). Tehran: Nashr-e Ney.
Mahmoud Mohammadabadi, T; Ramasht, M. (2018 AD/1397 SH). An 
Introduction to Spatial Changes in Iran, Iranian Islamic 
Progress Pattern Monograph Series. Tehran: Progress Pattern 
Publications, affiliated with the Iranian Islamic Progress 
Pattern Center.
Makhdoum, M. (2014 AD/1393 SH). The Foundation of Land Use 
Planing. 15th edition. Tehran: Tehran University Press.
Yavari, A; Tayyebzadeh, N. (2017 AD/1396 SH). Land Use 
Assessment and Planning. Tehran: Avaye Qalam Publications.
Ahmadi Pour, Z; Mirshekaran, Y; Mohammadi, H. (2009 AD/1388 
SH). "The Role of Geopolitics and Support in the Formation of 
New Administrative Borders after the Islamic Revolution (at 
the County Level)." Journal of Human Sciences Modares. Vol. 
13, no. 1, pp. 1-28.
Amirahmadi, H. (2008 AD/1387 SH). "Towards the Theory of BioComplex Capital." Identity of the City Journal. Vol. 2, no. 3, 
pp. 25-37.
Babakhani, F. (2017 AD/1396 SH). "The Sustainable Conservation 
System in Native Forests: An Interview with Taghi Farvar 
(President of the World Conservation Consortium)." Nature 
and Environment (Senobar) Quarterly. Vol. 1, no. 3, pp. 28-30.
Papoli Yazdi, M. (2004 AD/1383 SH). "Social Justice and Development 
(The Application of Philosophy and Ideology in Land 
Development)." Geographical Research Quarterly. Vol. 19, no. 
3, pp. 51-77.