Analysis and Critique of Imamate and Community Leadership in the Thought of Sayyid Muhammad Nurbakhsh

Document Type : Science - Research

Authors

1 Department of Islamic Studies, Islamic Azad University, Isfahan, Iran

2 Department of the Theoretical Foundations of Islam, Faculty of Islamic Studies and Thought, University of Tehran, Tehran, Iran.

Abstract

Objective: The issue of Imamate and community leadership is the most enduring intellectual topic among Muslims. Within this, the perspective of mysticism and the thought of mystics on Imamate and leadership has received less attention. This article, focusing on the school of Ibn Arabi and the works of Nurbakhsh, critically studies how the scope of guardianship was expanded from spiritual guardianship to political guardianship—a development that, in a manner, provided the intellectual foundation for the Safavid Shaykhs in establishing the Safavid dynasty.
Method: The present study uses a combination of three methods, historical, comparative, and analytical, within the framework of the History of Thought. Based on the works of Nurbakhsh and through an intra-textual analysis of said works, this study examines and elucidates the various dimensions of this perspective on Imamate and community leadership, while also presenting its underlying reasons and contexts for critical evaluation.
Findings: An examination of the lived history of mystics and their mystical viewpoints reveals three perspectives on the relationship between religious law and spiritual reality: A) Reality without Law, B) Reality within the framework of law, and C) Law within the framework of Reality. The rethinking of the concepts of independent legal reasoning and struggle by mystics such as Ibn Arabi, and its detailed representation in the thoughts and works of Nurbakhsh, gives rise to the third perspective. This perspective paved the manner for the expansion of the scope of Vilayah from inner guardianship to outer guardianship. In this sense, exoteric Ijtihād is elevated to "Revelatory Ijtihād" and becomes the axis for understanding religion. The position of the Imam, who simultaneously possesses the qualifications for both the lesser and greater jihad, becomes embodied in a single individual.
Conclusion: Nurbakhsh divides the Imamate of the community into two categories: "Real Imamate" and "Relative Imamate." He considers a saint who possesses all the characteristics of Imamate as the holder of "Real Imamate." He regards other saints as Imams to the extent that they possess those attributes, calling their Imamate "Relative Imamate." According to this framework, many of the Shi'a Imams are categorized under relative Imamate, as they do not simultaneously possess all the characteristics described for the community's Imam in "Mystical Jurisprudence."

Keywords

Main Subjects

Article Title [Persian]

تحلیل و نقد امامت و رهبری جامعه در اندیشه سیدمحمد نوربخش

Authors [Persian]

  • عباس موسوی هاشمی 1
  • علی عسگری یزدی 2
  • منصور میر 2
  • حمید ملک مکان 2
1 گروه معارف اسلامی، دانشگاه آزاد اسلامی، اصفهان، ایران
2 گروه مبانی نظری اسلام، دانشکده معارف و اندیشه اسلامی، دانشگاه تهران، تهران، ایران.
Abstract [Persian]

تحلیل و نقد امامت و رهبری جامعه در اندیشه
سیدمحمد نوربخش

مسأله‌ی امامت و رهبری جامعه، دیرپاترین موضوع فکری مسلمانان است. در این میان، امامت و رهبری جامعه از منظر عرفان کم‌تر مورد توجه واقع شده است. در عرفان، هدایت معنوی جامعه امری است بر عهده ولی؛ با این حال، بازاندیشی مفهوم اجتهاد و مفهوم جهاد در مکتب ابن‌عربی و آثار نوربخش، زمینه را برای توسعه یافتن گستره ولایت، از ولایت باطنی تا ولایت ظاهری فراهم آورد. بدین‌معنا اجتهاد ظاهری به اجتهاد کشفی برکشیده می‌شود و محور فهم دین قرار می‌گیرد، و جایگاه امام برخوردار از جهاد اصغر و اکبر به‌صورت هم‌زمان می‌گردد. نوربخش با تقسیم امامت جامعه به دو قسمِ امامت حقیقی و امامت اضافی، ولیِ برخوردار از همه‌ی ویژگی‌های امامت را صاحب امامت‌حقیقی می‌داند؛ و باقی اولیاء را به قدر برخورداری از آن صفات، امام دانسته است، و امامت او را، امامت اضافی نامیده است. بر اساس این ساختار، بسیاری از امامان شیعه در زمره امامت اضافی جای می‌گیرند، زیرا از همه‌ی ویژگی‌هایی که در فقه‌عرفانی برای امام جامعه بیان شده است، به‌صورت توأمان برخوردار نیستند!
در این نوشتار، بر بنیاد آثار نوربخش، و تحلیل درون‌متنی آثار مذکور، ضمن بررسی و تقریر ابعاد گوناگون این دیدگاه، دلایل و زمینه‌های آن در سنجه نقد بازنمایی گردیده است.

Keywords [Persian]

  • امامت اضافی
  • امامت حقیقی
  • عالم ربانی
  • عرفان فقهی
  • فقه عرفانی
Contemporary Researches on Islamic Revolution
Volume 7, Issue 26
October 2025
Pages 22-46

Files

Share

How to cite

Statistics